Sahan Valdkund

Sahan Valdkund
Valdkund	Venäma
Istorii i geografii
Ekonomik
Eläjad
Lugun identifikatorad
-

Saha (Jakutijan) Tazovaldkund vai Jakutii (jakut.: Саха Өрөспүүбүлүкэтэ, oficialitomikš Саха Сирэ) om üks' subjektoišpäi.

Se mülüb Edahaižen Päivnouzmpolen federaližhe ümbrikho.

Tazovaldkundan pälidn da kaikiš suremb lidn om Jakutsk.

Keled

Valdkundkeled oma jakutan kel', mugažo igähižiden rahvahiden keled heiden eländsijiš tazovaldkundan Konstitucijan mödhe: dolganan i jukagiran keled voidas olda mugomikš.

Istorii

Saha Tazovaldkund om olmas vs 1922 sulakun 27. päiväspäi. Sen aluz om pandud kuti Jakutijan Avtonomižeks Nevondkundaližeks Socialistižeks Tazovaldkundaks. Vn 1990 27. päiväl sügüz'kud Jakutii tedoti ičeze suverenitetas, i vodhe 1991 tal'vkun 27. päivähäsai sidä nimitihe Jakutijan-Saha Nevondkundaližeks Socialistižeks Tazovaldkundaks.

Saha Tazovaldkundan Konstitucii om vahvištadud vn 1992 4. päiväl sulakud Saha Tazovaldkundan Ülembaižen Nevondkundan ezitajil da tazovaldkundan prezidental, tuli väghe sen-žo voden 27. päiväl sulakud (znamoičese kuti Tazovaldkundan päiv). Vn 2002 17. päiväl redukud se om vahvištadud käskuseks Valdkundaližen Suiman ezitajil.

Geografijan andmused

Saha Tazovaldkundan reljefan kart.

Tazovaldkundal om röunoid 7 regionanke: Habarovskan randanke suvipäivnouzmas, Baikalantagaižen randanke suves, Krasnojarskan randanke päivlaskmas. Sen pohjoižed randad lainištadas Laptevoiden da Päivnouzmaine Sibirin mered. Ühthine mererandan pird om läz 4,5 tuhad km.

Pind om 3 083 523 km². Saha Tazovaldkund om kaikiš suremb administrativiž-territoriaine ühtnik mail'mas. Igähine roug otab territorijad täuzin. Mecad ottas tazovaldkundan nell' videndest.

Mäged ottas territorijan kaks' koumandest. Kaikiš korktemb čokkoim om Čerskijan mägisel'gan Pobed-mägi (3003 m). Znamasižed joged oma Len sen ližajogidenke (Aldan, Olökm, Vilüi), Kolim, Indigirk, Olenök, Jan, Anabar.

Klimat om terav kontinentaline. Enamba kaht videndest territorijad venub Pohjoižen nabakehkruden südäimes. Pohjoižen mapoliškon vilun naba sijadase läz Oimäkonad i Verhojanskad.

Londuseližed varad oma bur hil', metallad (harvad mametallad), gidroenergii.

Tobmuz

Fail:Якутск. Дом Правительства № 3.jpg

Saha Tazovaldkundan Ohjastusen üks' pertišpäi Jakutskas.

Jegor Borisov radab tazovaldkundan pämeheks (jakut.: Ил Дархан) vs 2010 semendkun 31. päiväspäi (edel vn 2014 sulakud nece radnikuz nimitihe prezidentaks). Tazovaldkundan pämehen valdatusiden strok om viž vot, kaik rahvaz änestab händast. Tazovaldkundan pämez' märičeb Ohjastusen strukturad da paneb sen ühtnijoid radnikusile, sidä kesken Ohjastusen ezimest, Ohjastusen varaezimehid, erasid ministrid — parlamentan hüvästusen sandan jäl'ghe. Üks' tazovaldkundan varaprezident, Tazovaldkundan pämehen da Ohjastusen Administracii oma hänele abhu.

Käskusenandai tobmuz om üks'kodine parlament — Saha (Jakutijan) Valdkundaline Suim (jakut.: Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнэ). Kaik rahvaz valičeb sen 70 ezitajad videks vodeks. Aleksandr Žirkov radab Valdkundaližen Suiman ezimeheks vs 2013 redukun 2. päiväspäi.

Radonoigendai tobmuz om Saha Tazovaldkundan Ohjastuz. Tazovaldkundan ministrused da valdkundaližed komitetad alištudas Ohjastusele. Jevgenii Čekin radab Ohjastusen ezimeheks vs 2016 redukun 25. päiväspäi. Koume ezmäšt Ohjastusen varaezimest da koume Ohjastusen muite varaezimest oma hänele abhu.

Järgenduseližed valičendad Saha (Jakutijan) Valdkundaližhe Suimha oliba vl 2013 sügüz'kun 8. päiväl. Tazovaldkundan pämehen valičendad oliba vl 2014 sügüz'kun 14. päiväl, nügüdläine pämez' sai vägestust ezmäižel tural (58,79%) da radab kahtenden strokun jäl'geten.

Eläjad

Vl 2010 kaiken Venäman rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 958 528 ristitud. Sündutandmär ületab kolendmärad znamasižešti. Kaikutte kahtenz' ristit koumespäi om lidnalaine.

Kaik om koumetoštkümne lidnad tazovaldkundas, 42 lidnanvuittušt žilod da 586 küläd (vl 2009). Toine järed lidn (enamba 50 tuh. eläjid) om Nerüngri. Vl 2015 kaik om 16 eländpunktad enamba mi 8 tuh. eläjidenke.

Rahvahad (enamba 0,4% vl 2010): jakutalaižed — 48,7%, burätalaižed — 0,7%, kirgizlaižed — 0,5%, uzbekalaižed — 0,4%, toižed rahvahad — 3,1%, rahvahuden ozutandata — 2,5%.

Erased toižed igähižed rahvahad: dolganalaižed — 1906 rist. (0,20%), jukagiralaižed — 1281 rist. (0,13%), čukčulaižed — 670 rist. (0,07%).

Irdkosketused

• Saha Tazovaldkundan tobmuden aluzkundoiden oficialine portal (sakha.gov.ru). (ven.) (angl.) (jakut.)
• Jakutijan Valdkundaližen Suiman oficialine sait (iltumen.ru). (ven.)