Kaskez

	Каскесручей
	Kaskez, Kaskezoja
	61°12′32″ с. ш. 35°36′17″ в. д.GЯO
Valdkund	Venäma
Venäman subjekt	Karjalan Valdkund
Municipaline rajon	Änižröun
Küläkund	Kaleigen
Istorii da geografii
Ezmäine johtutez	XVI voz'sada
Eläjad
Eläjad	▲53 чел. (2020);
Lugu-identifikatorad
Počtan indeks	185516
Код ОКАТО	86236000012
Код ОКТМО	86636443111
	Каскесручей
	diskussii • redaktiruida

Kaskez (ven.: Каскесру́чей^[2]) — vanh vepsläine külä, mitte mülüb Kaleigen küläkundaha Änižröunas Karjalas, istorijan kompleksan muštpacaz^[3]. Külä seižub Änižen järven randal 110 kilometras Petroskoišpäi Petroskoin-Voznesenjan traktan mödhe. Külä om jäl'gmäine Änižröunas Karjalas, se röunatab Piterin agjanke.^[4]

Kül'bet' Kaskezaspäi "Kiži"-muzejas

Üleižed tedod

Kaskez seižub Änižen järven öbokas. Nece om istorijan kompleksan muštpacaz, XVI voz'sadan istoriline külä, mitte mülüb Kaleigen küläkundaha Änižröunas Karjalas. Kaskez-toponiman nimi om "kask-" - sanaspäi: livvin-karjalan kelel om "kaski", lüdin-karjalaks - "kaski", "kaśk", vepsän kelel - kaśk, venäks kändase kut ven.: "подсека, пожог".

Kaskes seižub Änižjärven ehtbokas. Petroskoišpäi P19 avtotel om 110 km, Kaleig-posadan keskusespäi kaskezahasai om 8 km. kaskezan lähembaižed küläd oma Volodarskaja, Himjogi, Toižeg.

Kaskezas oma mugoižed arhitekturan objektad kut: Timkinan XIX voz'sadan toižen polen ait; Terejevan XIX voz'sadan hebotanaz-sarai; Naumovan da Trifonovan voden 1902 pertid; Naumovoiden XIX voz'sadan lopun pert'; Baženovan XIX voz'sadan lopun pert'; Zaharinan da Kuročkinan XIX voz'sadan lopun pertid; Man'kinan voden 1889 pert'; Martinovan XIX voz'sadan lopun pert'; Terojevan da Haritonovan XIX voz'sadan toižen polen pertid.

Istorii

Endevanh vepsläižen Kaskez-külän istorii zavodiše XVI voz'sadan lopuspäi.

Vodel 1873 eländtahoiden lugetišes Kaskezoja oli kirjutadud venäks kut ven.: Каскас-ручей, mitte mülüi Petroskoin ujezdaha. Külä jagoihe mugoižihe paloihe kut Ivanovskaja, Haritonovskaja, Ignatjevskaja da Fofanovskaja. Kaikes Kaskezas siloi eli 423 mest. Sil vodel Kaskezas oli üks' pühäpert'.

Vodel 1905 eländtahoiden lugetišes Kaskezoja oli kirjutadud venäks kut ven.: Каскас-ручей, mitte mülüi Šeltozersko-Berežnajaha volostihe, Petroskoin ujezdaha. Eläjiden lugumär - 683 ristitud, 15 heišpäi ei olnugoi maorjad. Kodiživatoiden keskes oli 71 hebod, 186 lehmäd da 127 tošt kodiživatad.

Vozil 1938—1939 Karjalan Keskeižen tegendkomitetan käskön mödhe Kaskezas oli saubatud pühäpert' da časoun'^[5].

Vodel 1941, kut i äjad toižed Karjalan küläd, Kaskez putui okkupacijaha suomalaižiden valdha. Jugedad, varukahad koume vot jäiba muštho kaikile külän eläjile^[6]. Siloi küläs oli äi eläjid - ei üht sada ristitud. Pertid oli äi. kaikuččes pertiš eli 5-6 mest. Kaskezlaižed tahtoiba lähttas evakuacijaha. Hö tuliba Kaleigehe järvenrandale, no heid nikuna ei pästtud. Ani edel heiden tulendad suomalaižed poukahtoitiba baržoid, miččil rahvahale pidi ujuda. Rahvaz jäi tänna kaikeks voinaks.

Kaskez oli ezmäine Šoutjärven rajonan eländtaho, mitte ühtni Änižen-Süvärin voinoperacijaha vodel 1941. Kaskezaspäi oli kuctud 116 mest voinale, pörzihe tagaze vaiše kaks'. Kaik prihad, mužikad läksiba frontale libo tegihe partizanoikš. Siloi partizanoiden otr'adan komandir Kaskezas oli Pavel Spiridonovič Man'kin, Ivan Man'kinan tat.

Konz suomalaižed el'genziba, miše sovetskijad soldatad tuleba küläha Änižespäi, hö ajoiba kaikid eläjid pertišpäi mecha da paniba kaiktäli minoid. Konz väznuded, näl'ghižed kaskezlaižed pörzihe küläha, suomalaižed taciba heid ovoščehraniliščaha, hö ištuiba sigä sihesai, kuni kaik minad ei olnugoi pandud suomalaižil. Konz sovetskijad soldatad tuliba Kaskezaha, suomalaižed pageniba Kaleigen polhe, hö poukahtiba kaik sildad.

Eläjad

Eläjiden lugumär vodel 1905 oli Kaskezas 683 ristitud^[7].

Eläjiden lugumär
2002^[8]	2009^[9]	2010^[10]	2020^[11]
46	↘41	↘33	↗53

10

20

30

40

50

60

2002

2009

2010

2020

Pühäpert' Pühän Bogorobican Uspenjan muštoks

Karjalan da PetroskoinMitropolitan Manuilan blahoslovindan mödhe Kaskezas oli sauvdud pühäpert' Pühän Bogorobican Uspenjan muštoks. Uz' puine pühäpert' oli tehtud enččen pühäpertin voden 1861 ozutesen mödhe, mitte paloi sovetskijan aigan. Pühäpertin sauvomine zavodihe vodel 2011. Jo kahtes vodes päliči Bogojavlenijan praznikan aigan udes pühäpertiš oli pidetud ezmäine jumalanslužb^[12].

Ezmäine loičemine pidi 28. elokud vodel 2011 Pühän Bogorodican Uspenjan praznikan aigan Iona-Jäšjärvelaižen mužikoiden monastirin da Vepsän man toižiden pühäpertiden igumen Dosifei (Larionov)^[13].

Tetabad sündujad

Lonin Rürik Petrovič (1930—2009) — Karjalan arvostadud kul'turradnik^[14].
Man'kin Ivan Pavlovič (1924—1984) — sovetskii valdmez'.
Polin Konstantin Mironovič (1881—1938) — sovetskii valdmez'.

Polin Konstantin Mironovič oli sündunu Kaskezas vodel 1881. Vodelpäi 1918 oli Kommunistižen partijan ühtnik. Vozil 1929-1934 radoi Karjalan narkomas. Vodel 1937 oli vahvištadud Karjalan justicijan narkomal. Oli mugažo karjalan partijan tarkižtelendan laudkundan partkollegijan sekretarin, Kommunistižen partijan XIV, XV, XVII suimoiden delegatan. XV suimal oli valitud CK VKP(b) partijan ühtnikaks. Oli repressiruitud. Vodel 1938 oli amptud. Vodel 1956 oli reabilitiruitud^[15].

Ivan Pavlovič Man'kin oli sündunu Kaskezas vodel 1924. Vozil 1979-1984 oli karjalan ASSRan Ülembaižen nevondišton Prezidiuman pämehen.

Muštpacaz soldatoile kaskezas. 2020

Melentartuižed toziazjad

Foškinan kül'bet' kaskezaspäi - XIX voz'sadan ezmäižen polen arhitekturan muštpacaz — oli vedätud "Kiži"-muzejaha sarele.^[16]

Mušt

Vodel 1995 Kaskezas oli pandud muštpacaz Vägestusen päivän 50-voččeks jubilejaks. Sil om vesttud 19 ristitun nimed, kudambad edel Surt Kodiman voinad eliba, radoioba tägä da kazvatiba lapsid.

Vodel 2020 kaskezas oli pandud uz' stela Vägestusen päivän 75-voččeks jubilejaks, kuna oli ližatud Kodiman polestajiden uded nimed^[17].

Petroskoin konservatorii kaičeb fol'kloränitusid, miččid konz-se ülopenikad kirjutiba külän eläjil Kaskez-küläs^[18].

Irdad

Onežskaja-ird
Sovhoznaja-ird

Galerei

Kaskezan külän eläjad Valentina Sorokina da Alevtina Naumova, 2021
Kaskez-külän eläi Aleksandr Moroškin, 2021
Vladimir haritonov, Kaskez-külän eläi. 2023
Kaskez kezal, 2020
Kül'bet' kaskezas, 2024
Pert' Kaskezas, 2024
Ehtzor'a Kaskezas, 2024
Koskhaine Kaskezas, 2024

Homaičendad

↑ ¹ ² https://rosstat.gov.ru/vpn/2020/Tom1_Chislennost_i_razmeshchenie_naseleniya
↑ Муллонен И. И. Вепсские этнонимы:история и современность // История и традиционная культура народов Карелии(ven.) / научный редактор докт. ист. наук И. Ю. Винокурова. — Петрозаводск: КарНЦ РАН, 2018. — С. 44—57. — 278 с. — ISBN 978-5-9274-0799-6.
↑ Объекты культурного наследия на территории Рыборецкого вепсского сельского поселения (неопр.). Дата обращения: 8 tal'vkud 2013. Архивировано 12 tal'vkud 2013 года.
↑ Каскесручей (неопр.).
↑ Б. Ф. Детчуев, В. Г. Макуров. Государственно-церковные отношения в Карелии (1917-1990). — Петрозаводск: СДВ-Оптима, 1999. — 206 с. — ISBN 5-201-07841-9.
↑ Дитя войны: жительница Карелии рассказала об ужасах финской оккупации (неопр.).
↑ Шелтозерско-Бережная волость Петрозаводского уезда (неопр.). Дата обращения: 19 kezakud 2016. Архивировано 15 elokud 2016 года.
↑ http://www.perepis2002.ru/content.html?id=11&docid=10715289081460 (неопр.).
↑ https://web.archive.org/web/20140904182337/http://metod.library.karelia.ru/files/normy_bibliotek.pdf (неопр.).
↑ https://rosstat.gov.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm (неопр.).
↑ https://rosstat.gov.ru/vpn/2020/Tom1_Chislennost_i_razmeshchenie_naseleniya (неопр.).
↑ В деревне Каскесручей строится храм
↑ Каскесручей. Церковь Успения Пресвятой Богородицы
↑ Рюрик Петрович Лонин
↑ История в лицах
↑ Объекты культурного наследия Архивная копия от 17 kül'mkud 2015 на Wayback Machine
↑ Сведения о воинских захоронениях, мемориалах и памятниках на территории Рыборецкого вепсского сельского поселения (неопр.).
↑ деревня Каскесручей. Аудиозаписи (неопр.).

[_bb269f5efc12a657-1] ¹ ² https://rosstat.gov.ru/vpn/2020/Tom1_Chislennost_i_razmeshchenie_naseleniya

[2] Муллонен И. И. Вепсские этнонимы:история и современность // История и традиционная культура народов Карелии(ven.) / научный редактор докт. ист. наук И. Ю. Винокурова. — Петрозаводск: КарНЦ РАН, 2018. — С. 44—57. — 278 с. — ISBN 978-5-9274-0799-6.

[3] Объекты культурного наследия на территории Рыборецкого вепсского сельского поселения (неопр.). Дата обращения: 8 tal'vkud 2013. Архивировано 12 tal'vkud 2013 года.

[4] Каскесручей (неопр.).

[5] Б. Ф. Детчуев, В. Г. Макуров. Государственно-церковные отношения в Карелии (1917-1990). — Петрозаводск: СДВ-Оптима, 1999. — 206 с. — ISBN 5-201-07841-9.

[6] Дитя войны: жительница Карелии рассказала об ужасах финской оккупации (неопр.).

[7] Шелтозерско-Бережная волость Петрозаводского уезда (неопр.). Дата обращения: 19 kezakud 2016. Архивировано 15 elokud 2016 года.

[8] ttp://www.perepis2002.ru/content.html?id=11&docid=10715289081460 (неопр.).

[9] ttps://web.archive.org/web/20140904182337/http://metod.library.karelia.ru/files/normy_bibliotek.pdf (неопр.).

[10] ttps://rosstat.gov.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm (неопр.).

[11] ttps://rosstat.gov.ru/vpn/2020/Tom1_Chislennost_i_razmeshchenie_naseleniya (неопр.).

[12] В деревне Каскесручей строится храм

[13] Каскесручей. Церковь Успения Пресвятой Богородицы

[14] Рюрик Петрович Лонин

[15] История в лицах

[16] Объекты культурного наследия Архивная копия от 17 kül'mkud 2015 на Wayback Machine

[17] Сведения о воинских захоронениях, мемориалах и памятниках на территории Рыборецкого вепсского сельского поселения (неопр.).

[18] деревня Каскесручей. Аудиозаписи (неопр.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]