Belorussii
Flag
|
Valdkundznam
|
| Pälidn | Minsk |
| Eläjiden lugu (2018) | 9,527,543 ristitud |
| Pind | 207,600[1] km² |
| |
| Kel' | vaugedvenän, venäkel' |
| Valdkundan pämez' | Aleksandr Lukašenko |
| Päministr | Raman Galoučanka |
| Religii | hristanuskond |
| Val'ut | vaugedvenäman rubl' (Br) (BYR) |
| Internet-domen | .by, .бел |
| Telefonkod | +375 |
| Aigvö | UTC+3 |
Vaugedvenäma vai Vaugedvenä (Päivnouzmpol'žes Evropas. Vaugedvenäman pälidn da kaikiš järedamb lidn om Minsk.
Vaugedvenäma om Evrazijalaižen Ekonomižen Ühtištusen ühtnijaks.
Istorii
Vn 1990 27. päiväl heinkud Vaugedvenäma tedištoiti ičeze ripmatomudes NSTÜ:späi. Vn 1991 25. päiväl tal'vkud valdkund erištui täuzin.
Valdkundan edeližed Konstitucijad (vaug.: Канстытуцыя, ven.: Конституция) oliba vahvištadud vozil 1918 (pordaigaline), 1919, 1927, 1937, 1978. Nügüdläine kudenz' lugul Konstitucii[3][4] om vahvištadud vn 1994 15. päiväl keväz'kud i om väges voziden 1996 da 2004 vajehtusidenke kaiken rahvahan referenduman jäl'ghe.
Geografijan andmused
Vaugedvenäma om mavaldkundröunoiš Ukrainanke suvipäivnouzmas da suves (1111 km), Pol'šanmanke päivlaskmas (418 km), Litvanmanke (640 km) da Lätänmanke (161 km) lodehes. Ühthine röunoiden piduz — 3642 km[5]. Vaugedvenäma om kaikiš suremb mererandatoi valdkund Evropas.
Reljef om tazo da sijidme S'viataja (Pühä) Hara-kukkaz (345 m) päivlaskmpolehe Minskaspäi.
Znamasižed joged oma Pripäc'-, Sož- i Berezin-ližajogidenke, Päivlaskmaine Dvin, Nämun i Päivlaskmaine Bug. Severz'-se kanaloid ühtenzoittas jogid. Enamba 10 tuhad järvid, kaikiš surembad oma Narač (80 km²) i Asveiskaje järv (53 km²). Polesje om järed sokaz tahond Vaugedvenäman suves.
Londuseližed pävarad oma kaliisol, turbaz; toižed varad — granit, dolomit, mel, gravii, letked, saved.
Politine sistem
Vaugedvenäma om unitarine prezidentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (vaug.: Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь, ven.: Президент Республики Беларусь). Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks, strokuiden lugu om röunatusita. Prezident paneb päministrad radsijha parlamentan alakodin hökkähtusen samižen jäl'ghe. Prezident voib säta da panda väghe käskusid.
Parlament om kaks'kodine Nacionaline Suim (vaug.: Нацыянальны сход, ven.: Национальное собрание). Üläkodi om Tazovaldkundan Nevondkund (vaug.: Савет Рэспублікі, ven.: Совет Республики) 64 deputatanke (kahesin kaikuččes agjaspäi da völ 8 ristitud prezident paneb radsijha). Alakodi om Ezitajiden Kodi (vaug.: Палата прадстаўнікоў, ven.: Палата представителей) 110 ühtnijanke. Kaikiden parlamentan ühtnijoiden valdatusiden strok om nell' vot.
Nügüdläine prezident om Roman Golovčenko radab päministran vs 2020 kezakun 4. päiväspäi.
Administrativiž-territorialine jagand
Kacu kirjutuz: Vaugedvenäman administrativiž-territorialine jagand.
Vaugedvenäma jagase kudeks agjaks (vaug.: вобласць, ven.: область) da pälidnan territorijaks (Minsk). Agjad alajagasoiš 118 rajonaks (vaug.: раён, ven.: район) da 10 lidnaks agjan alištusenke (vaug.: горад абласнога падпарадкавання, ven.: город областного подчинения). Minsk da erased (5) lidnad agjan alištusenke alajagasoiš lidnrajonikš, mugomid om 24. Agjoiden rajonad alajagasoiš 1295 küläkundaks, 102 lidnankundaks da 90 žilonkundaks.
Eläjad
Vl 2014 valdkundan eläjiden lugu oli 9 467 000 ristitud[6]. Kaikiš suremb ristitišt oli 10 243 500 eläjad vl 1994.
Rahvahad (vn 2009 rahvahanlugemine): vaugedvenälaižed — 83,7%, venänikad — 8,3%, pol'šanmalaižed — 3,1%, ukrainalaižed — 1,7%, toižed rahvahad — 2,3%, rahvahuden ozutandata — 0,9%.
Uskondan mödhe (2011): ortodoksižed hristanuskojad — 48,3%, katolikad — 7,1%, toižed uskojad — 3,5%, religijatomad — 41,1%.
Toižed järedad lidnad (enamba 300 tuh. ristituid vl 2015, surembaspäi penembha): Mogilöv, Vitebsk, Grodno, Brest. Vl 2015 kaik om 15 lidnad enamba mi 100 tuh. eläjidenke. Vl 2013 ühthemänho oli 113 lidnad valdkundas. Nell' eläjad videspäi oma lidnalaižed (2020).
Ižanduz
Vl 2009 Vaugedvenäman päeksport oli argvoi, lehmänliha, likkuimed da niiden palad (traktorad da heretused (mineraližed da organižed, 8%), himižen tegimišton produkcii (8%); toine eksport oli šinad (2%), vilugoitimed (1%), mebel' (1%).
Praznikad
Nened valdkundaližed praznikad oma lebupäivikš Vaugedvenämas.
| Kunpäiv | Vepsän nimi | Sijaline nimi | Kommentarijad |
|---|---|---|---|
| 1. viluku | Uz' voz' | Новы год / Новый год | |
| 7. viluku | Raštvad | Нараджэнне Хрыстова (юліанскі каляндар) / Рождество Христово (юлианский календарь) | |
| 8. keväz'ku | Rahvahidenkeskeine naižiden päiv | Міжнародны жаночы дзень / Международный женский день | |
| sulaku / semendku, ühesanz' päiv ortodoksižen Äipäivän jäl'ghe | Radonic | Радаўніца / Радуница | 2018: 17. sulakud, 2019: 7. semendkud, 2020: 28. sulakud, 2021: 11. semendkud, 2022: 3. semendkud |
| 1. semendku | Radon päiv | Свята працы / Праздник труда | |
| 9. semendku | Vägestusen päiv | Дзень Перамогі / День Победы | |
| 3. heinku | Ripmatomuden päiv (Tazovaldkundan päiv) | Дзень Незалежнасці Рэспублікі Беларусь (Дзень Рэспублікі) / День Независимости Республики Беларусь (День Республики) | Oigetihe 27. heinkud vll 1991−1996 |
| 7. kül'mku | Oktäbrin revolücijan päiv | Дзень Кастрычніцкай рэвалюцыі / День Октябрьской Революции | Lebupäiv vspäi 1995 |
| 25. tal'vku | Karačun | Нараджэнне Хрыстова (грыгарыянскі каляндар) / Рождество Христово (григорианский календарь) |
Homaičendad
- ↑ Vaugedvenäman valdkundaline maiden kadastr (vn 2012 1. päiväl vilukud). — Gki.gov.by. (ven.)
- ↑ Закон Республики Беларусь от 19.09.1991 № 1085-XII «О названии Белорусской Советской Социалистической Республики и внесении изменений в Декларацию Верховного Совета Белорусской Советской Социалистической Республики о государственном суверенитете Белорусской Советской Социалистической Республики и Конституцию (Основной Закон) Белорусской ССР» normativka.by-saital. (ven.)
- ↑ Vaugedvenäman Konstitucii 1994 (voziden 1996 da 2004 vajehtusidenke) Vikiaitas. (angl.)
- ↑ Vaugedvenäman Konstitucijan tekst constituteproject.org-saital. (angl.)
- ↑ Vaugedvenäman geografii // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
- ↑ Demografižen situacijan polhe vl 2014 I fartalan aigan. — Vaugedvenäman Tazovaldkundan nacionaline statistikan komitet (belstat.gov.by). (ven.)
Irdkosketused
- Vaugedvenän Tazovaldkundan oficialine sait (belarus.by). (angl.) (ven.) (vaug.) (kit.)
- Vaugedvenän Tazovaldkundan prezidentan oficialine portal (president.gov.by). (vaug.) (ven.) (angl.)
- Vaugedvenän Tazovaldkundan Ministrišton oficialine sait (government.by). (vaug.) (ven.) (angl.)
- Vaugedvenän Tazovaldkundan Nevondkundan oficialine sait (sovrep.gov.by). (ven.) (vaug.) (angl.)
- Vaugedvenän Tazovaldkundan alakodin oficialine sait (house.gov.by). (ven.) (vaug.) (angl.)
 |
Belorussii Vikiaitas |
| Evropan valdkundad | ||
Moldov | Ročinma | Suomenma | Ukrain | Vaugedvenäma | Venäma1
| ||
|
1 Om Azijas mugažo. |