Portugalii
Flag
|
Valdkundznam
|
| Pälidn | Lissabon |
| Eläjiden lugu (2018) | 10,355,493[1] ristitud |
| Pind | 92,090 km² |
| Portugalijan Tazovaldkund República Portuguesa (port.) República Pertuesa (mirand.) | |
| Kel' | portugalijan, mirandan |
| Valdkundan pämez' | Marselu Rebelu di Soza |
| Päministr | Antoniu Košta |
| Religii | hristanuskond |
| Val'ut | evro (€) (EUR)[2] |
| Internet-domen | .pt[3] |
| Telefonkod | +351 |
| Aigvö | tal'vel UTC+0, kezal UTC+1 |
Portugalii (port.: Portugal [puɾtuˈɣaɫ], mirand.: Pertual), oficialižikš — Portugalijan Tazovaldkund (port.: República Portuguesa, mirand.: República Pertuesa), om kaikiš päivlaskmaižemb Evropan valdkund. Pälidn da kaikiš suremb lidn om Lissabon.
Vspäi 1949 om PAKO:n ühtnijan (sen alusenpanendan aigalpäi). Vspäi 1986 om EÜ:n ühtnii.
Etimologii
Valdkundan nimi om saudud Portu-lidnan nimespäi (kel'tan Cale-tahondan nimespäi.
Istorii
Vn 1143 5. päiväl redukud Portugalii tedoti ičeze ripmatomut Leon-kunigahusespäi.
Vozil 1581−1640 Portugalii oli Ispanijan palaks.
Vn 1910 5. päiväl redukud Portugalii kändihe tazovaldkundaks revolücijan satuseks.
Vl 1926 sodakukerduz oli valdkundas. Sodadiktatur jätksihe vhesai 1974 (25. sulaku, «uniheiniden revolücii»).
Valdkundan ezmäine Konstitucii (port.: Constituição) oli vspäi 1822. Jäl'gmäine kahesanz' lugul Konstitucii[4][5] om väges vs 1976 sulakun 25. päiväspäi möhembaižidenke znamasižidenke vajehtusidenke vozil 1982, 1989, 1992, 1997, 2001, 2004 da 2005.
Geografijan andmused
Valdkund sijadase Azorižed da Madeir-sared oma Portugalijan ohjandusen al.
Portugalijan territorijan enamban palan reljef om murdma da mägikaz. Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Piko-mägenoc Azorižil saril (2351 m). Kaikiš korktemb čokkoim kontinental om Eštrel-mägi, 1991 metrad meren pindan päl. Valdkundas om kaht znamasišt joged Doru-jogi (Težu-jogi (isp. Taho).
Klimat om subtropine. Vilukun keskmäine lämuz om +5..+10 C°, heinkun — +20..+27 C°. Mägil sadab äjan, 1000..2500 mm vodes, no mererandaližil tazangištoil vaiše 400..800 mm.
Londuseližed pävarad oma mramor, sauvondgips, saved, gidroenergii.
Politine sistem
Ohjandusen form om unitarine parlamentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (port.: Presidente da República Portuguesa), kudambad kaik rahvaz valičeb videks vodeks. Prezident paneb päministrad da ministrid radnikusile, hö pidadas vastust parlamentale. Valdkundaline Nevondkund (port.: Conselho de Estado) om nevoi prezidentale organ.
Kaik rahvaz valičeb üks'kodišt parlamentad (port.: Assembleia da República, 230 deputatad) nelläks vodeks partijoiden nimikirjutesiden mödhe.
Prezidentan järgenduseližed valičendad oliba vn 2016 24. päiväl vilukud, Marselu Rebelu di Soza kändihe prezidentaks (sai 52%). Parlamentan ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2019 6. päiväl redukud. Vs 2015 kül'mkun 26. päiväspäi Antoniu Košta om päministraks.
Administrativiž-territorialine jagand
Kacu kirjutuz: Portugalijan administrativiž-territorialine jagand.
Portugalii jagase 23 agjaks da kahteks avtonomižeks regionaks (atlantižed Azorižed da Madeir-sared). Agjoiden keskes 21 oma municipaližkeskeižed kundad (üks'lugu Portu. Agjad alajagasoiš 308 municipaližeks rajonaks (üks'lugu port.: município vai concelho «nevondkund»), ned — 3092 civiližeks tulendaks (üks'lugu port. freguesia) vl 2013.
Eläjad
Portugalijas elädas portugalijalaižed (87%) da libujad Azijan i Afrikan maišpäi (12%). Vl 2013 valdkundan eläjiden lugu oli 10 427 301 ristitudSuriden geografižiden avaidusiden aigaspäi völ.
Uskondan mödhe (vn 2011 rahvahanlugemine): riman katoližen jumalankodikundan polenpidajad — 81,0%, toižed hristanuskojad — 3,3%, toižed uskojad (sidä kesken judaistad, islamanuskojad) — 0,6%, religijatomad — 6,8%, märhapanendata — 8,3%.
Portugalijan järedad lidnad oma Portu. Valdkundan 43% eläjid keskendase niiš da niiden ezilidnoiš[7]. Vspäi 2009 kaik om 156 lidnad valdkundas. Kaks' eläjad koumespäi oma lidnalaižed.
Ižanduz
Portugalijan päeksport om erazvuiččed punolendimed da niiden varapalad (10%), elektroladimed (10%); toine eksport — lebuištmed lendimiden täht da metalline mebel' (2%), šinad (2%), zelläd (2%), vinmarj (2%), kuld (1%), vas'k da sen ühthesuladused (1%).
Vl 2014 Ispanii, Saksanma, Francii i Sur' Britanii oliba valdkundan pätorguindpartnörikš (ühtes — eksportan dai importan pol').
Homaičendad
- ↑ Portugalijan ristitišton lugun endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
- portugalijan eskudo.
- ↑ Mugažo .eu kuti EÜ:n ühtnii.
- ↑ Portugalijan Konstitucijan tekst (vn 2005 vajehtusidenke) parlamento.pt-saital. (port.) (angl.) (fr.)
- ↑ Portugalijan Konstitucijan tekst constituteproject.org-saital. (angl.)
- ↑ Vn 2013 tal'vkun 31. päivän Portugalijan ristitišton endustuz. — Statistikan nacionaline institut (ine.pt). (port.)
- ↑ Fernando Nunes da Silva (2005), Alta Velocidade em Portugal, Desenvolvimento Regional, CENSUR, IST. — Moptc.pt. (port.)
Irdkosketused
- Tobmuz
- Presidência da República Portuguesa — Portugalijan Tazovaldkundan prezidentan oficialine sait (presidencia.pt). (port.) (angl.)
- Assembleia da República Portuguesa — Portugalijan Tazovaldkundan parlamentan oficialine sait (parlamento.pt). (port.) (angl.) (fr.)
- Exercito Portugues — Portugalijan Tazovaldkundan azekhiden vägiden oficialine sait (exercito.pt). (port.)
- Ühthine informacii valdkundas
- Portal do Instituto Nacional de Estatística — Portugalijan Statistikan nacionaližen institutan portal (ine.pt). (port.) (angl.)
 |
Portugalii Vikiaitas |
| Evropan valdkundad | ||
Moldov | Ročinma | Suomenma | Ukrain | Vaugedvenäma | Venäma1
| ||
|
1 Om Azijas mugažo. |