Murašk

?

Murašk

Tedoklassifikacii

Valdkund:	Kazmused
Palakund:	Änikkazmused (Magnoliophyta)
Klass:	Kaksidülehtesižed (Magnoliopsida)
Kund:	Rozänikoižed (Rosales)
Sugukund:	Rozanvuiččed (Rosaceae)
Alasugukund:	Rozananvuiččed (Rosoideae)
Heim:	Babarm (heim) (Rubus)
Erik:	Murašk

Latinankel'ne nimi

Rubus chamaemorus L.

Areal

Sistematik
Vikierikoiš

Kuvad
Vikiaitas

ITIS 24850

NCBI 57936

Murašk vai Murik, vai Murikeine, vai Murm, (Rubus (Babarm)-heimospäi.

Etimologii

Erikon tedoline nimi om saudud amuižgrekan χαμαί- («man pindal») da latinan morus («šuukovic»)-sanoišpäi.

Ümbrikirjutand

Muraškon ümbrikirjutand.

Murašk om hein vai varz'hein 5..30 sm korktusel, ujelijanke juriškonke.

Varded oma hoikad, seištas oikti, kahten- vai koumenlehtheižed. Varz' lopiše üks'jäižel änikol.

Lehtesed oma kärpiškoikahad videnlabaižed, piiženke röunanke.

Änikod oma vauktad, ühtensuguižed. Pölükäkahad da petkloižkahad änikod išttas erazvuiččil kazmusil, mužiksuguižed änikod oma järedambad vähäižel. Mall'anvuiččid lehtesid da äniklehtesižid om vizin; pölükäd da petkloižed oma äiluguižed. Kezakul-heinkul kazmuz änikoičeb, i plodud ehttäs sen jäl'ghe 40..45 päiviš.

jartalin kartte.

Poimdäs muraškon ploduid heinkul-elokul. Pandas varha sen jurid ani edel sügüz'tal'ved.

Areal (Leviganduz)

Murašk kazvab Pohjoižel mapoliškol 78°..55° pohjoižlevedust, soidme tobjimalaz. Lujas harvoin vasttas sidä mägirajoniš 55°..44° levedust.

Levigandusen londuseližed zonad: tundr. Valdkundoidme: Venäman pohjoine, sen Sibir' da Edahaine Päivnouzmpol', Venäman evropižpalan keskmäine zon; Vaugedvenäma^{Ročinma, Suomenma, Kanad, Aläsk (AÜV). Kojo-kus kul'tiviruidas sidä.}

Muraškpaikad oma susedoiš samal kazdas niiden sires. Mugoižed tahod oma čomad meckanoile sötlemhas da mecoile kimimhas.

Himine mülünd

Küpsad plodud mülütadas: vauktušed (0,8%), stajišt (3,8%); organižmuiktused: jablokan, limonan (0,8%); vitaminad: C (30..200 mg%), B (0,02 mg%), PP (0,15%), A (enamba mi antocianad, dubind- da pektinsubstancijad.

Kazvatuz

Ezikät, murašk om sokazmuz. Poimdüd ploduiden arvod vajehteldas lujas satusen mülühü kacten, ned voidas sabustada 10 evrod kilogrammas.^[2]

1990:nzid voziden keskespäi Norvegijan ohjastuz suomalaižiden, ročilaižiden da šotlandijalaižiden kooperacijas pani met kazvatada erazvuiččid mecmarjoid mömha. Norvegii tob Suomenmaspäi 200..300 tonnad muraškod kaikuččes vodes. Vn 2002 augotaden valitud sortad oma sättujad kaikid fermeroiden täht, ozutesikš, «Apolto» (mužiksuguine), «Fjellgull» (mužiksuguine), «Fjordgull» (naižsuguine). Mužiksuguižed änikod anttas satust enamba naižsuguižid. Muraškod kul'tiviruidas Arktikan regioniš, Norvegijan pohjoižrandal sen paloin. Sigä voimuz om olmas ištutamha vähän toižiden kazmusiden erikoid.

Kävutand

Ottas kävutamižhe muraškod tarbhaižiden da spravitajiden substancijoiden purtkeks. Ozutesikš, C-vitaminad muraškon ploduiš om nell' kerdad enamba, mi apel'siniš.^[3]

Sömhä

Plodud oma čomanke magunke. Kävutadas niid sömhä erazvuiččikš: veresed plodud, keitiž, südäivezi, džem, kompot. Ligotadud plodud varadase pit'kan strokun. Likör muraškonke tehtas Suomenmas (lakkalikööri), Ročinmas^{Kanadas (čikoutai)^[4], verazmaižiden turistoiden täht tobjimalaz.}

nektarad da heid'omad.^[5]

Suomenmas södas ploduid lämbitadud kerthuzidenke da keksoiden, vahliden päle. Norvegijas segoitadas ploduid paksus kremanke da saharanke Multekrem («muraškokaz krem»)-desertan sades, mugažo ližatas muraškod pirgaižihe marcipananke. Atlantižes Kanadas kävutadas muraškod päštamha avol'jaižid pirgoid.

Zelläks

Murašk om hüvä abutuz cingad vaste. Se kaičeb nahkan rakaspäi mugažo.

Muraškon lehtesed kävutase tervehtamha satatesid kerdan pol'päiveses vajehtades.

Amuižes Skandinavijas lehtesine muraškončai tervehti kuzenlähtendkanaliden infekcijoid.

Galerei

Rubus chamaemorus L. - cloudberry 01.jpg

Muraškon semned
Rubus chamaemorus LC0151.jpg

Mužiksuguine änik
Rubus cha female.jpg

Naižsuguine änik
Rubus chamaemorus - Multe.jpg

Muraškon lehtesed da umbik
Küps plod mall'lehtesidenke
Морошка кр. план.jpg

Mädahm
Rubus chamaemorus in Carelia.jpg

Poimdüd murašk
(Karjal)
Puhtastadud poimdüd murašk
Keitiž muraškospäi
Moltekrem.jpg

Krem muraškonke

Mel'hetartuižed faktad

Muraškon plodud oliba Aleksandr Puškinan navettüd söm^[3]. Om tedod, miše hän pakiči ičeze našt toda ligotadud muraškod edel surmad-ki.
Vspäi 1999 Suomenman Monetlömižpert' löb monetoid 2 Raimo Heino-dizainer da arhitektor sädi muraškon kuvad, kudamb lödas nenil monetoil.^[6]^[7]

Homaičendad

Irdkosketused

Murašk Vikiaitas

[1] Madal murašk Vaugedvenämas: kaičendan da udessündundan problemad. — Bp21.org.by. (ven.)

[2] Record Cloudberry Crop Lures Thousands of Finns to Lapland Bogs (Rekordine muraškon satuz vedab tuhad suomalaižid saamen soile) (2005-07-28). — Bloomberg.com. (angl.)

[Avdejenko-3] ¹ ² ³ Авдеенко С. Нашего бору ягода… — The New Times (newtimes.ru). — 14.09.2009. — # 32.

[4] Čikoutai. — Terroirsquebec.com. (fr.)

[5] Абрикосов Х.Н. и др. Морошка //Словарь-справочник пчеловода. /Сост. Федосов Н.Ф. — M.: Сельхозгиз, 1955. — Lp. 199. // Ashipunov.info.

[6] Monetan 2 evron nominalanke ümbrikirjutand, Suomenma (1 serii). — Euro-coins.info. (ven.)

[7] Suomenman monetoiden irdnägu: murašk, joucen da geral'dine lev. — Ec.europa.eu. (angl.)

AÜV

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]