Grenland
Grenland (sar' da mugažo Danijan avtonomii. Geografijan mödhe mülüb Pohjoižamerikha.
Pind om 2 130 800 km². Sar' om koumen kerdan penemba pindan mödhe mi Avstralii, kudamb om kaikiš penemb kontinentiden keskes. Piduz om 2700 km pohjoižespäi suvhe i 1300 km päivlaskmaspäi päivnouzmha.
Nuuk (edel 1979. vot Gothob oficialižikš) om saren kaikiš tobjemb lidn. Se sijadase pol'sarel Grenlandan päivlaskmas, kaik 17 984 ristitud eliba eländpunktas vl 2019.
Istorii
Aläskas läz 1000. vot da tuli Grenlandale 13. voz'sadal.
Evropalaižed avaižiba sar't vodel 982, konz Eirik Torval'dson, kudamb tuli Kanadan maid. Hän-žo toi hristanuskondad saren eläjile. Lugetihe siloižid grenlandalaižid Norvegijan eläjikš, Islandii oli Norvegijan palaks sil aigal. Vodele 1408 kaik skandinavijalaižiden žilod kadoiba, voib sanuda.
Vl 1536 Norvegii da kaik sen teritorijad (Grenland niiden keskes) linniba Danijan palaks. Vl 1814 Norvegii ei olend Danijan palan enamba, no Grenland jäi sen palan völ.
Vodespäi 1979 Grenland om Danijan avtonomii, kudamb voib iče pätta ičeze azjoid. Vodespäi 2009 saren üks'jäine oficialine kel' om grenlandan kel'.
Klimat da sä
Grenlandan randaližiden rajoniden klimat vajehtase paksus. Se om kaikiš pehmdemb päivlaskmaižel randal. Heinkun keskmäine lämuz om +9,6 Cel'sijan gradusad Kakortok-lidnas i +8,3 C° Nuuk-lidnas; vilukun kesklämuz sättub −7,8 C° da −10,7 C°. Kezaline lämuz voib sadas +21 Cel'sijan gradushasai erašti, no paksumba lämuz voib olda 0 C° kezan keskes.
Kaikiš madalambad lämuded oleskeldas saren keskuzpalas: −60 C° tal'vel paksus, kezal — −12 C° da sen madalamba.
Ristitišt
Voden 2019 andmusiden mödhe kaik 55 992 ristitud eliba sarel, ristitišton ninevuz — 0,027 ristitud nellikkilometras. Rahvahad oma danijalaižed toižidenke evropalaižidenke (kümnendez).
Kaikiš znamasižembad lidnad seištas Grenlandan päivlaskmaižel mererandal: Kakortok, Sisimut, Maniitsok.
Ristitišton päradmine om kalanpüdand. Päižed keled oma grenlandan kel' (oficialine) i danijan kel'.
Homaičendad
 |
Grenland Vikiaitas |