Meksik

Meksikan Ühtenzoittud Valdkundad
Estados Unidos Mexicanos

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Mehiko
Eläjiden lugu (2018)	125,959,205 ristitud
Pind	1,964,375 km²
Kel'	ispanijan
Valdkundan pämez'	Andres Manuel' Lopes Obrador
Päministr	ei ole olmas
Religii	hristanuskond
Val'ut	meksikan peso (MXN)
Internet-domen	.mx
Telefonkod	+52
Aigvö	tal'vel UTC−8..−6 kezal UTC−7..−5

Meksik (isp.: México), oficialižikš — Meksikan Ühtenzoittud Valdkundad (isp.: Estados Unidos Mexicanos), om valdkund Pohjoižamerikan suves. Pälidn da kaikiš suremb lidn om Mehiko.

Istorii

Vn 1810 16. päiväl sügüz'kud Meksik tedištoiti ripmatomudes Ispanijaspäi. Zavottihe sodad ripmatomudes, i vl 1821 Ispanii allekirjuti Kordovan kožundkirjutest i tundišti Meksikan ripmatomut. Vll 1846−1848 AÜV okkupirui valdkundan tobmad palad Mehiko-pälidnanke, sen jäl'ghe Meksik kadoti territorijan enamba pol't — AÜV:oiden nügüdläižed Kalifornii, Nju-Meksiko i toižiden štatoiden palad.

Valdkundan ezmäine Konstitucii oli väges vspäi 1814. Nügüdläine üks'toštkümnenz' lugul Konstitucii om vahvištadud vl 1917, vajehtihe sidä läz joga vodel, vn 2018 versii om väges.

Geografijan andmused

Meksikan reljefan kart.

Meksik röunatab Kalifornijan laht, päivnouzmrandad — Meksikan laht. Ühthine randanpird om 9330 km.

Klimat om subtropine da tropine.

Londuseližed pävarad oma kivivoi, hobed, kuld, vas'k, cink, hahktin, londuseline gaz; toižed varad — mec (otab man koumandest).

Politine sistem

Fail:San lazaro.jpg

Meksikan alakodin käskusenandai San Lázaro-pert'kulu Mehikos.

Ohjandusen form om federativine konstitucine prezidentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (isp.: Presidente). Hänen valdatusiden strok om kuz' vot, toižen strokun voimuseta. Prezident om ohjastusen-ki pämez', paneb ministrišton (isp. Gabinete Legal) ühtnijoid radnikusile.

Meksikan parlament om kaks'kodine Generaline Kongress (isp.: Congreso de la Unión vai Congreso General de los Estados Unidos Mexicanos). Üläkodi om Senat (isp.: Senado de la República, täuz' oficialine nimituz Cámara de Senadores del H. Congreso de la Unión) 128 ristitunke, kudambid valitas kudeks vodeks, voib valitas kahtišti. Alakodi om Deputatoiden Kodi (isp.: Cámara de Diputados), 500 ristitud valdatusiden strokunke koume vot, üks' partii ei voi otta enamba mi 300 sijad.

Valitihe prezidentad i parlamentan kodiden ühtnijoid jäl'gmäižen kerdan üleižil järgenduseližil valičendoil (1. heinku 2018, 64. kucund), nügüdläine prezident om Andres Manuel' Lopes Obrador (sai 52,96% änid), tuleb radho vn 2018 1. päiväspäi tal'vkud.

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Meksikan administrativiž-territorialine jagand.

Administrativiž-territorialižikš Meksik jagase 31 valdkundha (štatha, isp.: estados) da ühthe federaližhe ümbrikho (isp.: Distrito Federal) — Mehiko-pälidnha. Kaik nened regionad nimitadas federaližikš ühtnikoikš (isp.: Entidades federativas).

Eläjad

Meksikas elädas meksikalaižed, valdkund ei keradand andmusid etnosan mödhe rahvahanlugemižen aigan. Vl 2013 valdkundan eläjiden lugu oli 118,395,054 ristitud. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.

Eläjad kodikelen mödhe (2005): vaiše ispanijan kel' — 92,7%, ispanine i igähižen rahvahan kel' — 5,7%, vaiše igähižen rahvahan kel' — 0,8%, märhapanendata — 0,8%.

Uskondan mödhe (2010): riman vižkümnenden päivän jumalankodikund — 1,6%, Jehovan tundištajad — 1,4%, toižed evangeližed jumalankodikundad — 5,0%, toižed uskojad — 1,9%, religijatomad — 4,7%, märhapanendata — 2,7%.

Valdkundas om 10 lidnad-millionerad: Ekatepek, Leon, Sjudad Huares, Nesaual'kojotl', Sapopan. Lidnalaižiden pala om 80,7% (2020).

Ižanduz

Meksikan päeksport om traktorad da likkuimiden varapalad (17%), televizorad da radiooigendimed (14%), elektroveimed da elektroavtomatad (4%), fruktad da ištmed (1%), vilugoitimed (1%).

Irdkosketused

• Meksikan parlamentan üläkodin oficialine sait (senado.gob.mx). (isp.)
• Meksikan parlamentan alakodin oficialine sait (diputados.gob.mx). (isp.)
• Meksikan ohjastusen da prezidentan oficialine sait (gob.mx). (isp.)