Kolumbii

Kolumbijan Tazovaldkund
República de Colombia
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Bogota
Eläjiden lugu (2018)	48,168,996 ristitud
Pind	1,141,748 km²
Kel'	ispanijan
Valdkundan pämez'	Gustavo Petro
Päministr	hän-žo
Religii	hristanuskond
Val'ut	kolumbijan peso (COP)
Internet-domen	.co
Telefonkod	+57
Aigvö	UTC−5

Tarbhaine lehtpol'/levitadud

Anglijankel'ne tarbhaine lehtpol'

Kolumbii, täuz' oficialine form — Kolumbijan Tazovaldkund (ispanijaks: República de Colombia [reˈpuβlika ðe koˈlombja]), om valdkund Suviamerikan lodehes. Pälidn da kaikiš järedamb lidn om Bogota.

Etimologii

Valdkundan nimituz om anttud evropalaižile da oli tetaban merimatkadajan.

Istorii

Vn 1810 20. päiväl heinkud Simon Bolivar, Kolumbijan vei, tedištoiti ripmatomudes Ispanijaspäi.

Vlpäi 1964 rahvahanikoiden soda astui Kolumbijan territorijan palas, se om loptüd vn 2016 formaližikš, kožundaktan mödhe ohjastusen i vasthalibujiden keskes.

Valdkundan ezmäine Konstitucii oli olmas vspäi 1811. Jäl'gmäine kümnenz' lugul Konstitucii^[2]^[3] om vahvištadud vn 1991 4. päiväl heinkud, se vajehti vn 1886 konstitucijad i om väges läz jogavoččidenke kohendusidenke, vn 2018 versii om nügüd'.

Geografijan andmused

Fail:Colombia Topography.png

Kolumbijan topografine kart

Kolumbii om mavaldkundröunoiš Panamanke (röunan piduz — 266 km) päivlaskmas, Venesuelanke (2219 km) i Brazilijanke (1645 km) päivnouzmas, Perunke (1626 km) i Ekvadoranke (586 km) suves. Ühthine röun kuivmadme — 6342 km.^[4]

Kolumbijan San Andres da Providensii-departamentan sared sijadasoiš päivnouzmha Nikaraguaspäi suviamerikaižen kontinentaližen palan ližaks, ka mugažo Kolumbii röunatab meridme nenidenke valdkundoidenke: Kostarik, Nikaragua, Gonduras, Jamaik, Dominikanine Tazovaldkund i Haiti.^[5]

Ühthine randanpird om 3208 km. Kolumbijan päivlaskmaižed randad lainištab Tün' valdmeri (randanpird — 1448 km), i pohjoižed randad — Atlantižen valdmeren Kariban meri (1760 km).^[6]

Kristobal' Kolon-mägenoc, 5776 m^{Magdalen-jogi jokseb Orinokon ližajoged oma äiluguižed. Enamba 240 lühüdad joged lanktas Tünhe valdmerhe, sikš miše Tünen valdmererandaline alangišt nepstub lujas hüvin (oleskeleb 10 tuhad mm vodes).}

Londuseližed pävarad oma izumrudad; toižed varad oma gidroenergii.

Tobmuz

Kongressan pert' (isp.: Capitolio Nacional), Bogota

Kolumbii om unitarine konstitucine prezidentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (isp.: Presidente de la República de Colombia), hän-žo om ohjastusen pämeheks. Kaik rahvaz valičeb prezidentad nelläks vodeks, enamba kaht strokud ei voi. Ministrad da varaprezident oma abuiš prezidental.

Parlament om kaks'kodine Kongress (indejalaižišpäi, üks' — afrokolumbijalaižišpäi, üks' — röunantagaižiš kolumbijalaižišpäi da üks' — toižiš vähembusišpäi).

Kaikiden munucipalitetoiden valičendad tegesoiš ühtes vodes da vides kus prezidentan valičendoiden jäl'ghe.

Jäl'gmäižed prezidentan valičendad oliba kahtel tural vn 2022 semendkun 29. da kezakun 19. päivil, Gustavo Petro sai vägestust (1. tur 40,34%, 2. tur 50,42%) da radab vn 2022 elokuspäi ezmäižen strokun. Edeline prezident om Ivan Duke Markes (eloku 2018 — eloku 2022). Parlamentan ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2022 keväz'kun 13. päiväl.

Administrativiž-territorialine jagand

Kacu kirjutuz: Kolumbijan administrativiž-territorialine jagand.

Kolumbii jagase 32 agjaks (departamentaks, isp.: departamento) i üks' Pälidnan ümbrik om olmas agjan oiktusidenke. Agjad alajagasoiš municipijoikš, niid om 1123 (isp. municipio), municipijad — penembikš municipaližikš ühtnikoikš (isp. corregimientos, comunas).

Eläjad

Kolumbijas elädas kolumbijalaižed. Vn 2014 heinkus valdkundan ristitišt oli 46 245 297 eläjad. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.

Augotižlibundan mödhe (2005): mestizo i evropalaižed — 84,2%, afrikalaižed — 10,3%, indejalaižed — 3,4%, augotižlibundan ozutandata — 2,1%.

Eläjad uskondan mödhe (2014): protestantad — 14%, toižed uskojad — 2%, uskondan ozutandata — 5%.

Kolumbijan toižed lidnad-millionerad (vl 2013^{Kali, Barrankil'j, Kartahen. Lidnalaižiden pala om 81,4% (2020).}

Ižanduz

Valdkundan ižanduz om industrialiž-agrarine. Kaik 21% radnikoid om otnus tegimištho, 17% ratas maižandusen sarakos, 62% — servisan sferas (2011). Päsarakod: tekstiline i omblendedheotandad, sömtegimišt, kaivuztegimišt (kuld, kivihil') i cementan tehmine, kodielektronikan pästand, kivivoin samine, turizm.

Kolumbijan päeksport om izumrudad (mail'man sal'hen 90%), bananad, sahar da änikod.

Homaičendad

Irdkosketused

Kolumbijan e-ohjastusen oficialine sait (gobiernoenlinea.gov.co). (isp.)
Kolumbijan Nacionaline statistikan administrativine departament (dane.gov.co). (isp.) (angl.)
Kolumbijan nacionaližiden puištoiden oficialine sait (parquesnacionales.gov.co). (isp.) (angl.)
Kolumbijan investicijoiden portal (investincolombia.com.co). (angl.) (isp.)

Kolumbii Vikiaitas

	Suviamerikan valdkundad
	Suviamerikan valdkundad Argentin \| Bolivii \| Brazilii \| Čili \| Ekvador \| Gajan \| Kolumbii \| Paragvai \| Peru \| Surinam \| Urugvai \| Venesuel

[1] Kolumbijan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Vn 1991 Kolumbijan Konstitucijan tekst Vikiaitas. (isp.)

[3] Kolumbijan Konstitucijan tekst constituteproject.org-saital. (angl.)

[4] Definición de Límite (Röunoiden märhapanend). — Sociedad Geográfica de Colombia (sogeocol.edu.co). (isp.)

[5] Röunad meridme. — Cancilleria.gov.co. (angl.)

[6] Definición de Frontera (Randanpirdan märhapanend). — Sociedad Geográfica de Colombia (sogeocol.edu.co). (isp.)

[7] Kristobal' Kolon-mägenocan korktuz'. — Peakbagger.com. (angl.)

[8] Estimaciones de Población 1985−2005 y Proyecciones de Población 2005−2020 Total Municipal por Área (Ristitišton endustuz). — Departamento Administrativo Nacional de Estadística (dane.gov.co). (isp.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Tünhe valdmerhe