Garbol

?

Garbol

Sphagnum rubellum-samlol. Mogilövan agj, Vaugedvenäma

Tedoklassifikacii

Valdkund:	Kazmused
Palakund:	Änikkazmused (Magnoliophyta)
Klass:	Kaksidülehtesižed (Magnoliopsida)
Kund:	Kanabr'änikoižed (Ericales)
Sugukund:	Kanabränvuiččed (Ericaceae)
Heim:	Vaccinium
Alaheim:	Garbol

Latinankel'ne nimi

Vaccinium subgen. Oxycóccus (Hill) A.Gray, 1848

Areal

— järgeline garbol (oxycoccos) — henploduine garbol (microcarpum) — sur'ploduine garbol (macrocarpon)

Sistematik
Vikierikoiš

Kuvad
Vikiaitas

ITIS 505635

NCBI 13749

Garbol vai Garič (Kanabränvuiččed-sugukundan takson. Se ühtenzoitab märitud igähižvihandoid ujelijoid penzhaižid, kudambid kazdas Pohjoižen mapoliškon soidme. Kaik garblon erikoiden marjad oma södabad.

Oxycoccus-taksonad el'getas erazvuiččikš purtkidme:

kuti erine Oxycoccus-heim (Hill, 1756) (mugoine kaceg om levitadud kodimaižiš purtkiš nügüd'-ki^[1]);
kuti Vaccinium-heimon alaheim — Vaccinium subgen. Oxycoccus (Hill) A. Gray (1848)^[2];
i mugažo kut necen-žo heimon sekcii — Vaccinium sect. Oxycoccus (Hill) W.D.J. Koch (1837).

Garbloho sidotud vepsän tärtused

Garbolnik — garblon poimii ristit.

Etimologii

Latinine oxycoccos-sana om saudud grekižes ὀξύς («muiged») da grek.: κόκκος («marj») sanoišpäi, ploduiden magun mödhe. Nenid sanoid ei sa segoitada: «oxycoccos» — Vaccinium oxycoccos-heimon ümbrikirjutai adjektiv erikoiden täht, i «Oxycoccus» om alaheimon da sekcijan nimituz.

Ümbrikirjutand

Fail:Vaccinium oxycoccos Ypey28.jpg

Garblon ümbrikirjutand

Kaik garblon erikod oma ujelijad igähižvihandad penzhaižed, niil novelad nitinvuiččed jurdujad varded oma 15..30 sm pitte^[3].

Jurišt om värtmenvuitte. Sen' eläb garblon juril, senen nitid ühtenzoittas juren stajidenke tihedašti da sädas mikorizad. Senen-žo nitid ottas mahusespäi mineraližid segoitesid da oigetas niid jurihe.

Lehtesed sijadasoiš järgendusen mödhe, ned oma 3..15 mm pitte, üks'..kuz' millimetrad levette^{Vaha om lehtesen alahal, se telustab vedele valada lehtest.}

änikjaugal. Nece änikjaug voib olda pit'kaks (järgeližel garblol — vidhe santimetrhasai^{Petkloine om üks'jäine. Kandoine om alahaine. Garbol änikoičeb semendkul-kezakul Venäman evropižen palan arvoimižiš. Üks' järgeližen garblon änik eläb 18 päiväd.}

Ornitohorii harakterizuib garblon äikerdoičendad: lindud södas ploduid da vedadas niiden semnid pit'kali. Kaikuččes vodes üks' kazmuz sündub severz'-se sadad marjoid^[5].

Leviganduz

Garblon erikod kazdas Pohjoižen mapoliškon venol vönel da sen pohjoižemb, mougotil kontinentil. Londuses kaik garblod kazdas närakoid tahoidme: kavag'mecoiš, mugažo sodunuzid järvenrandoidme^[1].

Marjoiden himine mülünd

Garblon ploduiš om äi C-vitaminad apel'siniden, greipfrutoiden da sadmanzikaižen kartte. Vitaminoiden mülünd^{A — 3, B₁ — 12, B₂ — 20, B₃ — 101, B₆ — 57, B₉ — 1, C — 13300, E — 1200, K — 5. Garbol om K₁-vitaminan (fillohinonan) arvokaz purde, ani kuti linmaine kapust da B₅, PP.}

Muiktusiden keskes limonmuiktuz enambištub marjoiš, mugažo oma jablok-, benzoine da toižed muiktused.

Sahariden keskes om äi glükozad da fruktozad, no saharozad ei ole äi. Polisaharidoiden keskes om äi pektinoid, niil om sur' praktine znamoičend.

Ploduiš om äi toižid tarbhaižid substancijoid ristitun täht: betain da bioflavonoidad (antocianad, leikoantocianad, katehinad, flavonolad, fenolmuiktused). Mikroelementoiden mülünd^{lütein + zeaksantin — 0,091.}

Energetine arvuz/100 g — 46 kkal (192 kDž)^{vauktušed — 0,39 g, razvad — 0,13 g, hil'vezikod — 12,2 g.}

Kazvatuz

Garbol lujas navedib päivänvauktad i sille ei tari hüväd minerališt sötmišt^[5].

Järedploduine vai amerikaine garbol (Kanadas, Vaugedvenämas, kombainad lödas veden, sen aigan küpsad marjad joudutase da ujuškatas. Ajadas kaikid marjoid pöudon röunale ühthe sijha, amuntas puhtast da sel'ktad garblod möhembaižeks ümbriradmižeks^[7].

Kävutand

Sömhä

Garblon marjad kävutadas sömtegimištos, ližatas niiden südäimid likörihe. Garblospäi voib vaumitada nenid produktoid: garbolvezi, puzertud südäivezi saharanke, ekstrakt, tisel'. Valatadas garblon lehtesid čajuks.

Marjad kaitas veresil läz üht vot, nece om toine garblon eriližuz. Sen täht pidab kaita marjoid puižiš bučiš puhthanke vedenke^[8].

Zelläks

Garblon marjoiš om äi vitaminoid, ka kävutadas niid cingad vaste, avitaminoziden aigan. Mugažo marjad abutadas kül'mehtuzläžundoiden aigan, revmatizmad da anginad vaste^[5].

Galerei

Järgeline garbol änikoil, Švabijan Al'b-mägimassiv, Germanii
Owoce Żurawina.jpg

Garbol umbikoil da marjan südäin
Garblon plodud 16,2 mm diametral, Karjal
Cranberries on palms.jpg

Kahmal garbloid
Blueberry and cranberry pie, May 2009.jpg

Pirg garblonke da mustikaiženke
Vauvaz garbolvin

Homaičendad

↑ ¹ ² ³ ⁴ Иллюстрированный определитель растений Ленинградской области (Leningradan agjan kazmusiden kuvatadud märhapanii kirj) /Под ред. А.Л. Буданцева и Г.П. Яковлева. — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2006. — Lpp. 178, 180-181. ISBN 5-87317-260-9. (ven.)
↑ Thomas Gaskell Tutin, V.H. Heywood, N.A. Burges, D.H. Valentine, Stuart Max Walters, D.A. Webb. Flora Europaea (Evropan flor). Cambridge University Press, 1972. — 3nz' tom. — Lp. 399. ISBN 978-0-521-08489-5. (angl.)
↑ Клюква (Garbol) //Махлаюк В.П. Лекарственные растения в народной медицине. Буква К. (Zell'kazmused rahvahanmedicinas. K-kirjam) — Саратов: Приволж. кн. изд-во, 1993. ISBN 5-7633-0743-7. (ven.)
↑ Клюква (Garbol) //Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона (Brokgauzan i Efronan enciklopedine vajehnik): 86 tomad (82 t. i nell' ližadust). — Piter, 1890−1907. (ven.)
↑ ¹ ² ³ Шипунов А.Б. Клюква (Garbol) //Биология: Школьная энциклопедия (Biologii: enciklopedii školan täht) /Отв. Белякова Г. и др. — М.: БРЭ, 2004. ISBN 5-85270-213-7. (ven.)
↑ ¹ ² ³ Nutrient data for 09078, Cranberries, raw (Mülündan andmused garblon täht). //National Nutrient Database for Standard Reference (ndb.nal.usda.gov). Beltsville Human Nutrition Research Center of the Agricultural Research Service. (angl.)
↑ Черкасов А.Ф. Основы технологии и агротехники плантационного возделывания клюквы (Garblon kazvatusen plantacijoil tehnologijan da agrotehnikan alused) chem.kstu.ru-saital. (ven.)
↑ Станислав Гетман. Полезные свойства клюквы (Garblon ližakahad ičendad). — Stgetman.narod.ru. (ven.)

[kazmär-1] ¹ ² ³ ⁴ Иллюстрированный определитель растений Ленинградской области (Leningradan agjan kazmusiden kuvatadud märhapanii kirj) /Под ред. А.Л. Буданцева и Г.П. Яковлева. — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2006. — Lpp. 178, 180-181. ISBN 5-87317-260-9. (ven.)

[2] Thomas Gaskell Tutin, V.H. Heywood, N.A. Burges, D.H. Valentine, Stuart Max Walters, D.A. Webb. Flora Europaea (Evropan flor). Cambridge University Press, 1972. — 3nz' tom. — Lp. 399. ISBN 978-0-521-08489-5. (angl.)

[3] Клюква (Garbol) //Махлаюк В.П. Лекарственные растения в народной медицине. Буква К. (Zell'kazmused rahvahanmedicinas. K-kirjam) — Саратов: Приволж. кн. изд-во, 1993. ISBN 5-7633-0743-7. (ven.)

[4] Клюква (Garbol) //Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона (Brokgauzan i Efronan enciklopedine vajehnik): 86 tomad (82 t. i nell' ližadust). — Piter, 1890−1907. (ven.)

[šipunov-5] ¹ ² ³ Шипунов А.Б. Клюква (Garbol) //Биология: Школьная энциклопедия (Biologii: enciklopedii školan täht) /Отв. Белякова Г. и др. — М.: БРЭ, 2004. ISBN 5-85270-213-7. (ven.)

[usda-6] ¹ ² ³ Nutrient data for 09078, Cranberries, raw (Mülündan andmused garblon täht). //National Nutrient Database for Standard Reference (ndb.nal.usda.gov). Beltsville Human Nutrition Research Center of the Agricultural Research Service. (angl.)

[7] Черкасов А.Ф. Основы технологии и агротехники плантационного возделывания клюквы (Garblon kazvatusen plantacijoil tehnologijan da agrotehnikan alused) chem.kstu.ru-saital. (ven.)

[8] Станислав Гетман. Полезные свойства клюквы (Garblon ližakahad ičendad). — Stgetman.narod.ru. (ven.)

[1]

[2]

[3]

[5]

[7]

[8]