Karačajevo-Čerkeskijan Valdkund
| Karačajevo-Čerkeskijan Valdkund | |||||
| kar. da balk.: Къарачай-Черкес Республика kab. da čerk.: Къэрэшей-Шэрджэс Республикэ | |||||
 | |||||
| |||||
| Valdkund | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Адм. центр | |||||
| Губернатор | |||||
| Istorii i geografii | |||||
| Pind |
| ||||
| Aigvö | |||||
| Ekonomik | |||||
| Eläjad | |||||
| Eläjad |
| ||||
| Lugun identifikatorad | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
RU-KC | ||||
| Код ОКАТО | |||||
| - | |||||
|
| |||||
|
Официальный сайт(ven.) | |||||
|
| |||||
| lugeda • diskussii • redaktiruida | |||||
![Флаг[d]](/wiki/Fail:Flag_of_Karachay-Cherkessia.svg)
![Герб[d]](/wiki/Fail:Coat_of_Arms_of_Karachay-Cherkessia.svg)
.svg)
Karačajan da Čerkesijan Tazovaldkund (subjekt, üks' sen tazovaldkundoišpäi.
Se mülüb Pohjoižkavkazan federaližhe ümbrikho.
Tazovaldkundan pälidn da kaikiš suremb lidn om Čerkessk.
Keled da oficialižed nimed
Valdkundkeled da tazovaldkundan nimituz nenil kelil:
- Карачаево-Черкесская Республика (venäkel', ven.)
- Къарча-Черкес Республика (abazinan kel', abaz.)
- Къэрэшей-Шэрджэс Республикэ (kabardinan da čerkesan kel', kab. da čerk.)
- Къарачай-Черкес Республика (karačajan da balkaran kel', kar. da balk.)
- Карашай-Шеркеш Республикасы (nogain kel', nog.)
Istorii
Karačajan da Čerkesijan Tazovaldkund om olmas vs 1922 vilukun 12. päiväspäi. Sen aluz om pandud kuti Karačajan da Čerkesijan avtonomine agj. Vspäi 1926 jagoihe sidä kahthe erižhe avtonomižhe agjaha. Vozil 1943−1957 ei olend olmas Karačajan avtonomijad, panihe karačailaižid deportacijan alle. Vspäi 1957 udessündutihe ühthišt Karačajan da Čerkesijan avtonomišt agjad. Erine federacijan subjekt om olmas vs 1992 semendkun 16. päiväspäi, erištui Stavropolin randaspäi.
Karačajan da Čerkesijan Tazovaldkundan Konstitucii[3] om vahvištadud vn 1996 5. päiväl keväz'kud Rahvahaližen Suiman (Parlamentan) ezitajil da om väges nügüd' äiluguižidenke vajehtusidenke.
Geografijan andmused
Tazovaldkundal om röunoid Kabardinijan da Balkarijan Tazovaldkundanke päivnouzmas, Krasnodaran randanke päivlaskmas da lodehes, Stavropolin randanke pohjoižes da pohjoižpäivnouzmas. Karačajan da Čerkesijan Tazovaldkund om mererandatoi.
Pind om 14 277 km². Mägipautkil om stepid da Sur' da Pen' Zelenčukad, Labanjogi da tž.). Läz kaik joged mülüdas Kubanin da Kumanjogi, sen Podkumk-ližajogi da Kičmalk-jogi (mülüb Terekan basseinha) jokstas päivnouzmas, nene joged mülüdas Kaspijan meren basseinha. Kaikiš suremb ratud vezišt om Kubanin vezivaradim (pind 50 km², mülü 0,566 km³, 21 m süvütte), se mülüb Suren Stavropolin kanalan sistemha.
Reljef om mägikaz tobjan palan. Tazangišt da lodehližen Kavkazan ezimägištod ottas tazovaldkundan videndest sen pohjoižes. Kaikiš korktemb čokkoim om kaks'päine El'brus-mägenoc (5642 m, kar. da balk.: Минги Тау, kab. da čerk.: Ошхамахо) Kabardinijan da Balkarijan Tazovaldkundan suvipäivnouzmaižel röunal. Se om mugažo Kavkazan da Venäman kaikiš korktemb čokkoim.
Klimat om ven läm' tazangištol da ezimägištol. Sigä heinkun keskmäine lämuz om +21 C°, vilukun lämuz — −3 C°. Paneb sadegid 500 mm vodes pohjoižes da 2000 millimetrhasai mägipautkil. Paks poud om erinii klimatan pird.
Londuseližed varad oma äimetalližed kivendod, sauvondmaterialad (mouckivi, mel, mramor, granit, pöudšpat, saved, letked), mineraližed mustma, gidroenergii.
Tobmuz
Tazovaldkundan pämez' om Rašid Temrezov, radab vs 2011 uhokun 26. päiväspäi (edel 2011 vot sulakun 7. päiväd nece radnikuz nimitihe «Tazovaldkundan prezident»). Tazovaldkundan Rahvahaližen Suiman (Parlamentan) ezitajad änestadas Tazovaldkundan pämest videks vodeks Venäman prezidentan taričendan mödhe. Tazovaldkundan pämez' märičeb Ohjastusen strukturad da paneb sen ühtnijoid radnikusile, Ohjastusen ezimest — parlamentan hüvästusen sandan jäl'ghe. Tazovaldkundan pämehen da Ohjastusen Administracii om hänele abhu.
Karačajan da Čerkesijan Tazovaldkundan Rahvahaline Suim (Parlament) om üks'kodižeks parlamentaks 50 ezitajanke. Kaik rahvaz valičeb heid videks vodeks. Aleksandr Ivanov radab sen ezimehen vs 2014 sügüz'kun 24. päiväspäi.
Radonoigendai tobmuz om Karačajan da Čerkesijan Tazovaldkundan Ohjastuz. Aslan Ozov radab sen ezimehen vn 2016 sügüz'kuspäi. Ezmäine Ohjastusen varaezimez' da viž Ohjastusen muite varaezimest oma hänele abhu. Tazovaldkundan ministrused, ohjandused da tazovaldkundan inspekcijad alištudas Ohjastusele.
Rahvahaližen Suiman ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2014 14. päiväl sügüz'kud (5. kucund). Valitihe tazovaldkundan pämest parlamentas järgenduseližen kerdan vn 2016 18. päiväl sügüz'kud, nügüdläine Tazovaldkundan pämez' sai vägestust ezmäižel tural (49 än't 50:späi, 98,00%) da radab kahtenden strokun jäl'geten.
Eläjad
Vn 2010 kaiken Venäman rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 477 859 ristitud[5], se oli kaikiš suremb ristitišt. Sündutandmär ületab kolendmärad znamasižešti. Kaikutte koumanz' ristit seičemespäi om lidnalaine.
Kaik om nell' lidnad tazovaldkundas, 7 lidnanvuittušt žilod da 139 küläd. Ei ole toižid järedoid lidnoid. Vl 2018 kaik om 18 eländpunktad enamba mi 5 tuh. eläjidenke.
Rahvahad (enamba 0,4% vl 2010): karačailaižed — 40,7%, čerkesalaižed — 11,8%, nogailaižed — 3,3%, osetinalaižed — 0,7%, armenijalaižed — 0,6%, ukrainalaižed — 0,4%, totarlaižed — 0,4%, toižed rahvahad — 2,3%, rahvahuden ozutandata — 0,7%.
Homaičendad
- ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
- ↑ 2,0 2,1 https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/OkPopul_Comp2024_Site.xlsx
- ↑ Karačajan da Čerkesijan Tazovaldkundan Konstitucijan tekst // Constitution.garant.ru. (ven.)
- ↑ Ühthižed andmused tazovaldkundan polhe. — Kchr.ru. (ven.)
- ↑ Venäman kaikenaigaine ristitišt vl 2010. — Rosstat (gks.ru). (ven.)
Irdkosketused
- Karačajan da Čerkesijan Tazovaldkundan pämehen da Ohjastusen oficialine sait (kchr.ru). (ven.)
- Karačajan da Čerkesijan Tazovaldkundan Rahvahaližen Suiman (Parlamentan) oficialine sait (parlament09.ru). (ven.)
| Karačajan da Čerkesijan Tazovaldkundan lidnad | ||
| Čerkessk | Karačajevsk | Teberd | Ust'-Džegut | ||